Сайтысь утчано

Удмурт элькунысь йӧскалык политикая министерство
Сайтысь утчано
Анай кыллэн калыккуспо нуналэз
21 February 2017 Иворъёс

Анай кыллэн калыккуспо нуналэз

21-тӥ тулыспалэ быдэс дунне пусъе Анай кыллэсь нуналзэ (International Mother Language Day). Та нуналэ 1952-тӥ арын Данке карын шимес учыр луиз. Анай кылзэс утён вылысь, бенгали кылэз кун кылъёс пӧлы пыртыны курыса демонстрацие потэм студентъёс полицейскойёслэн пуляоссылэсь бырыны шедизы. Луэм учырез буре вайыса, анай кыллэсь нуназэ ӵапак та нуналэ пусъё.

Калыклэсь лулчеберетсэ, ваньбурзэ утёнын но азинтонын тужгес но бадӟым кужымез кыллэн. ЮНЕСКО-лэн лыдъямезъя, дунне вылысь адямиос 6 сюрс пала кылъёсын верасько. Соос пӧлысь ӝыныез кылъёс матысь дыре бырыны быгато, пе.

Анай кылэз вӧлмытыны радъям ужрадъёс кылъёсты азинтон но дышетон, пӧртэм выжыысь калыкъёслэн кылъёсынызы но сям-йылолъёсынызы тодматон сяна, калык кусыпъёсты юнмато, адямиослы ог-огзэс валаны юртто.

ЮНЕСКО-лэн генеральной директорез К.Мацуура пусйылӥз: «Малы сокем трос саклык висъяське анай кыллы? Малы ке шуоно кыл адямилы мукетъёсын кусып возьыны, котырысь дуннеен тодматскыны, малпаськыны юрттэ, ортчемзэ туннэ нуналэн но вуоноеныз герӟа. Кылъёсын возисько пӧртэм вакытъёсы луэм ужъёслэн но ортчем пумиськонъёслэн пытьыоссы».

Малы нимысьтыз саклык висъяно йӧскалык кылъёслы? Капчигес ӧй-а луысал меда дуннеысь вань калыкъёс котькинлы валамон одӥг кылын вераськысалзы ке? Ужпум со бордын, анай кыл – со огшоры вераськон кыл гинэ ӧвӧл, со котырысь дуннеен тодматскон тӥрлык. Ӵапак кыл яркыт возьматэ адямилэсь дунне шоры учкемзэ. Ӵапак кыл герӟа калыклэсь сям-йылолъёссэ но туала улонзэ, со пыр адӟиськомы калыклэсь ортчем сюрессэ.

Йӧскалык кыл быремен, дунне вылысь быдэс культурной пласт ыше. Анай кыл адмилэн быдэс улонэзлы пытьы кельтэ, улон шоры учконзэ радъя. Соин ик секыт, шурдыт учыръёсы шедьыкуз адями малпаськыны кутске анай кылыныз, огшоры улоназ анай кылын уг ке но вераськылы. Мукет калыкъёслэсь кылзэс дышетонлэн но кулэлыкез туж бадӟым. Угось со луонлык сётэ пӧртэм выжыысь адямиослэн улон шоры учконэнызы тодмаскыны. Дышетэм сяна, йӧскалык кылъёсты гажаны кулэ, тужгес но со кылын вераськисьёс ӧжыт но со кыл ышон калэ вуэмын ке.

«Трос кылъёсты тодон – одӥг ӵогетлы трос усьтонъёсты шедьтон» – Вольтер.

«Кыл – со малпанлэн дӥськутэз» – С. Джонсон.

«Кин уг тоды кунсьӧр кылъёсты, со уг тоды аслэсьтыз анай кылзэ но» – И. Гете.

«Кыл со машина, соин ик пружинаоссэ ӟукыртэмлэсь утёно» – А. Ривароль.

Анай кыллэн калыккуспо нуналэзлы сӥзем ужрадъёсын тодматскыны луоз Калыкъёслэн Эшъяськон юртсылэн вотэсбамысьтыз.

Поделиться